nosrat-logo

حق و باطل از ديدگاه قرآن (به انضمام «تسلیم حق بودن»)

تا آنجا كه‌ تاريخ‌ بشر به‌ ياد دارد، انديشه انسان‌ همواره‌ با دو پرسش‌ بزرگ‌ روبه‌رو بوده‌ است: يكي‌ در چيستي‌ جهان‌ و ديگري‌ در چگونه‌ زيستن‌ خود. اي‌ بسا پاسخ‌هايي‌ را كه‌ بدين‌ دو پرسش‌ داده‌ شده‌ است‌ بتوان‌ پايه‌ها و مايه‌هاي‌ دلمشغوليِ‌ او در طي‌ هزاران‌ سال‌ از زندگي‌اش‌ دانست

انسان‌ها برای‌ پاسخگویی‌ به‌ این‌ پرسش‌ها تکاپویی‌ آغازیده‌اند که‌ دست‌کم‌ تا زمانی‌ که‌ همه حجاب‌ها از دیدگان‌ دل‌ و جان‌ فرو نریزند پایدار خواهد بود، چرا که‌ انسان‌ یک‌ “شدن” است‌ و این‌ تکاپو مبدأ و مقصد آن. فیلسوفان‌ و عارفان، هر کدام‌ با رهیافتی‌ خاص، خود را وقف‌ یافتن‌ پاسخ‌ به‌ این‌ پرسش‌ها نموده‌اند تا جان‌ ناآرامشان‌ را آرام‌ و شوق‌ بی‌‌قرارشان‌ را کام‌ بخشند. و آن‌گاه‌ که‌ قصه بلند اندیشه بشر را که‌ در پیچ‌ و خم‌ زمان‌ و فراز و نشیب‌ مکان‌ همچنان‌ در حال‌ گفته‌ شدن‌ است‌ از زبان‌ مکاتب‌ مختلف‌ به‌ استماع‌ می‌نشینیم، گویی‌ همه‌ را در تب‌ و تاب‌ پاسخگویی‌ به‌ این‌ پرسش‌ها می‌یابیم. در عصر جدید نیز تلاش‌ برای‌ یافتن‌ پاسخ‌هایی‌ در خور، و این‌ بار با ابزارهایی‌ نوین‌ و دگرگونه، ادامه‌ یافت‌ و اندیشمندان، به‌ منظور رهایی‌ از تردید و دستیابی‌ به‌ یقین، به‌ اندیشه‌ورزی‌ پرداخته، بحث‌ کرده، قلم‌ فرسوده‌اند. اینان‌ به‌ رهایی‌ علم‌ از سایه مابعدالطبیعه‌ همت‌ گماردند و در این‌ راه‌ تا آنجا پیش‌ رفتند که‌ خواستند تفکر فلسفی‌ را نیز علمی‌ کنند و به‌ همان‌‌سان‌ که‌ علوم‌ تجربی‌ را از چنگال‌ غایت‌مداریِ‌ ارسطویی‌ نجات‌ بخشیدند، تفکر فلسفی‌ را نیز از هر گونه‌ تعلق‌ به‌ آن‌ برهانند. محصول‌ این‌ تلاش‌ جداانگاریِ‌ مطلقِ‌ “هست” و “باید” شد که‌ از وجوه‌ ممیزه‌ فلسفه اخلاق‌ نوین‌ است‌ و تأثیر آن‌ در همه شاخ‌ و برگ‌های‌ علم‌ اخلاق‌ مشهود بوده‌ است. ارزیابی‌ محصولات‌ نهضت‌ روشنگری‌ و اینکه‌ آیا راه‌ به‌ مقصد یافته‌ یا خیر، پرسشی‌ است‌ که‌ در عصر پساتجدد دستمایه بحث‌ها و جدل‌ها شده، بشر امروز را بار دیگر در پهنه پرتلاطم‌ شک‌ و شک‌گرایی‌ و گاه‌ پوچ‌انگاری‌ و هیچ‌انگاری‌ افکنده‌ است. کتاب‌ “حق‌ و باطل‌ از دیدگاه‌ قرآن” کوششی‌ است‌ برای‌ یافتن‌ آن‌ خواسته‌ دیرینه‌ و انبوه‌ پرسش‌ها و چالش‌هایی‌ که‌ برانگیخته‌ است، و این‌ بار از زبان‌ اندیشمندی‌ که‌ با ذهن‌ کاوشگر خود، فلسفه‌ و عرفان‌ را به‌ مدد خواسته‌ و به‌ غواصی‌ در ژرفای‌ اقیانوس‌ بی‌کران‌ وحی‌ به‌ جستجوی‌ دُرهای‌ تابناک‌ بستر آن‌ پرداخته‌ است. رابطه‌ “هست” و “باید” در اینجا نیز از محورهای‌ کلام‌ است‌ که‌ تلاش‌ شده‌ با مراجعه‌ به‌ کلام‌ وحی‌ به‌ گونه‌ای‌ دلکش‌ و جذاب‌ پیوند داده‌ شود که‌ به‌ نظر می‌رسد در نوع‌ خود کم‌نظیر باشد. حاصل‌ این‌ پیوند راهی‌ است‌ که‌ فراروی‌ انسان‌ گشوده‌ می‌شود تا به‌ دور از دل‌نگرانی، سرگردانی‌ در وادی‌ حیرت‌ را فرو گذارد و سامانداری‌ و هدفمندی‌ عالَم‌ کبیر، نشاط‌ و تحرک‌ و جهت‌گیریِ‌ در خور او را در عالَم‌ صغیر به‌ وجود آورد. به‌ دنبال‌ این‌گونه‌ فهمی‌ است‌ که‌ پیروزی‌ حق‌ بر باطل، که‌ ذکر آن‌ در همه ادیان‌ الهی‌ به‌ میان‌ آمده‌ است، معنایی‌ بس‌ فراخ‌ و تجلیی‌ بس‌ روشنگر می‌یابد؛ پیروزیی‌ که‌ قطعیت‌ آن‌ در زمانه‌ای‌ خاص‌ تحقق‌ خواهد یافت‌ و با این‌همه‌ در هر گامی‌ که‌ برای‌ احقاق‌ حق‌ و ابطال‌ باطل‌ برداشته‌ می‌شود نیز ظهور می‌یابد و در پرتو آن‌ هر مصلحی‌ خود را عضوی‌ از سلسله‌ به‌ هم‌ پیوسته‌ اصلاحگران‌ می‌یابد و با یقین‌ به‌ کامیابی‌ مسلکش‌ ناکامی‌ها را به‌ جان‌ می‌خرد. این‌ کتاب‌ شامل‌ چهار گفتار است‌ که‌ سه‌ گفتار آن‌ حاصل‌ بحث‌ و گفتگوهایی‌ است‌ که‌ آیه‌الله‌ شهید دکتر بهشتی‌ در انجمن‌ اسلامی‌ پزشکان‌ داشته، و دیگری‌ بحثی‌ است‌ با عنوان‌ “تسلیم‌ حق‌ بودن” که‌ از میان‌ سلسله‌ بحث‌های‌ تفسیر قرآن‌ ایشان‌ انتخاب‌ شده‌ است. روش‌ بحث‌ و منش‌ گفتگوی‌ آن‌ عالم‌ عامل‌ نیز جای‌ بسی‌ تأمل‌ و تعمق‌ دارد. حاضران‌ در این‌ جلسات‌ هیچ‌‌گاه‌ خود را شنونده صرف‌ نمی‌دانستند بلکه‌ شرکت‌ فعال‌ در این‌ جستجو را با میل‌ و رغبت‌ پذیرا می‌شدند و خود را در این‌ تلاش‌ سهیم‌ می‌یافتند. شهید آیه‌الله‌۱ بهشتی،۳ بهشتی‌ بحث‌ خود را با جستار در مفاهیم‌ رایج‌ گفتاری‌ آغاز می‌کند و گام‌ به‌ گام‌ جویندگان‌ مشتاق‌ حقیقت‌ را همراهی‌ می‌کند تا به‌ قرائتی‌ دست‌ یابند که‌ در تفسیر آن‌ مفاهیم‌ موفق‌تر است. از تشکیل‌ انجمن‌ اسلامی‌ پزشکان‌ تا جلسات‌ بحث‌ و گفتگویی‌ که‌ در این‌ کتاب‌ آمده‌ بیش‌ از ۱۹ سال‌ می‌گذشت. در طی‌ این‌ سالها و به‌ تدریج‌ محفلی‌ علمی‌ و تشکیلاتی‌ برای‌ همکاری‌ و ایجاد ارتباط‌ بین‌ افراد مسلمان‌ جامعه‌ پزشکی‌ به‌ وجود آمده‌ بود و بعضی‌ از جلسات‌ آن‌ به‌طور مشترک‌ با اعضای‌ انجمن‌ اسلامی‌ مهندسین‌ که‌ آن‌ نیز قدمتی‌ دیرینه‌ داشته‌ تشکیل‌ می‌شد. از جمله‌ سخنرانان‌ این‌ جلسات‌ می‌توان‌ از چهره‌های‌ بارز مبارزات‌ آن‌ زمان‌ مرحوم‌ آیه‌الله‌ طالقانی، مرحوم‌ مهندس‌ بازرگان، استاد شهید آیت‌ الله‌ مطهری‌ و شهید آیت‌ الله‌ بهشتی‌ نام‌ برد. نکته‌ جالب‌ توجه‌ اینکه‌ در حالی‌ که‌ صمیمیت‌ و دوستی‌ حاکم‌ بر فضای‌ این‌ جلسات‌ بوده، شنوندگان‌ خود را در بحث‌ و گفتگو با سخنرانان‌ آزاد می‌دیدند و همین‌ بر غنای‌ مباحث‌ مذکور افزوده‌ است. در میان‌ سؤ‌ال‌ کنندگان‌ نام‌ چهره‌های‌ آشنا مانند شهید دکتر فیاض بخش‌ و شهید دکتر لواسانی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ بر جذابیت‌ بحثها می‌افزاید. بحث‌ “تسلیم‌ حق‌ بودن” از میان‌ سلسله‌ بحثهای‌ تفسیر قرآن‌ شهید آیت‌ الله‌ دکتر بهشتی‌ برگزیده‌ شد که‌ بین‌ سالهای‌ ۱۳۴۹ تا۱۳۵۴ و در شامگاه‌ یکشنبه‌ هر هفته‌ در جمعی‌ که‌ پوشش‌ مبارزاتی‌ “هیئت‌ مکتب‌ قرآن” را برای‌ خود انتخاب‌ کرده‌ بود و به‌ طور سیار در منزل‌ افراد تشکیل‌ می‌شد ایراد شده‌ است. در میان‌ گردانندگان‌ و شرکت‌کنندگان‌ آن‌ جمع، که‌ از اقشار مختلف‌ بودند، نیز نام‌ شهدای‌ گرانقدری‌ چون‌ شهید صادق‌ اسلامی‌ و شهید علی‌ درخشان‌ به‌ چشم‌ می‌خورد. دست‌ تقدیر، همه‌ این‌ شهیدان‌ والامقام‌ را به‌ گواهیِ‌ مظلومیت‌ و حقانیت‌ حق‌ و ناپایداری‌ باطل‌ در فاجعه‌ اسف‌انگیز هفتم‌ تیرماه‌ سال‌ شصت‌ فرا خواند.

نویسنده

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی

انتشارات

انتشارات روزنه

تعداد صفحه

160

قیمت(تومان)

180000